Gradska opstina Palilula

U ime rukovodstva Gradske opštine Palilula-Niš i u svoje lično ime svim građanima koji slave krsnu slavu Sv.Nikolaja čestitam sa željom da u miru i sreći proslave današnji dan.

Bratislav Vučković, predsednik Gradske opštine Palilula Niš

CRKVA „SVETOG NIKOLE“ – BOGOMOLJA SA BOGATOM  ISTORIJOM

Crkva Svetog Nikole je (uz Hilendarski metoh) svakako najznačajniji sakralni objekat u opštini Palilula. Smeštena je u podnožju Svetinikolskog brega u zapadnom delu Niša oko koga se kasnije i formirala ova gradska četvrt. Sadašnji hram sagrađen je 1862.godine kada je tadašnji upravnik grada, Mithad paša, srušio staru crkvu i sazidao nešto istočnije novi objekat dodavši mu minaret. Po oslobođenju od Turaka, 1879. godine minaret je srušen, a na dan Svetog Cara Konstantina i carice Jelene crkva je osvećena. Ikonostas je oslikao Ilija Dimitrijević. Gotovo pola veka docnije 1926. godine sazidan je zvonik. Sama Crkva je zapravo mnogo starija, a to dokazuje i mozaik koji je otkriven 1907. godine nešto zapadnije od današnjeg hrama, gde se vide i ostaci temelja impozantne građevine. Na osnovu ovih nalaza neki autori pretpostavljaju da bi današnja crkva Svetog Nikole mogla biti katedralni srednjovekovni niški hram koji je bio posvećen svetom Prokopiju. Crkva posvećena ovom palestinskom mučeniku pominje se u Nišu u XI veku. Tada su Ugri 1076. godine u jednom pohodu stigavši do Niša odneli iz hrama ruku ovog svetitelja i odneli je u Sirmijum današnju Sremsku Mitrovicu. U grad na Nišavi svetinju je vratio gotovo čitav vek docnije vizantijski car Manojlo Komnen 1165. godine. Crkva Svetog Prokopija pominje se kao sedište novoustanovljene niške episkopije 1204. godine. Mošti Svetog Prokopija nalazile su se u ovoj crkvi sve do 1386. godine kada Niš osvajaju Turci. Tada je ćivot sa moštima prebačen u Prokuplje, a po toj svetinje grad na Toplici je i dobio današnje ime. Posle obnavljanja Pećke patrijaršije crkva je obnovljena, budući da mošti Svetog Prokopija nisu više bile u njoj posvećena je Svetom Nikoli. Crkava svetog Nikole više puta je razarana. U takozvanom Velikom ratu Turci su hram spalili 1690 godine nakon povlačenja Austrijske vojske iz Niša, kao osvetu zbog učešća Srba u ovom ratu na strani Austrijske vojske. Hram je 30 godina docnije s teškom mukom obnovio uz priloge bogatijih Nišlija episkop Janićije.  O tome svedoči i kamena ploča sa natpisom na srpskom i grčkom jeziku koja obnovu hrama datira u 1722. godinu. Crkvu Turci haraju ponovo 1737.godine u znak osvete za učešće Srba u ratu protiv Otomanske imperije, ali je nisu srušili već je pretvaraju u džamiju. Od tada crkva Svetog Nikole sve do oslobođenja od Turaka 1878.godine biće džamija. Svetinikolska crkva je  generalno obnoveljena 26.te godine prošloga veka, kada je dozidan zvonik, ali je u apsidalnom delu zadržala neke muslimanske karakteristike. Pod zakonsku zaštitu Crkva Svetog Nikole, kao značajan istorijski  spomenik, stavljena je 1990. godine. Crkva Svetog Nikole poslednjih godina je obnovljana sredstvima brojnih donatora, a među njima značajno mesto zauzima i Gradska opština Palilula. Od 2000. godine, a prema projektu Ivana Dimova, radilo se na rekonstrukciji i restauraciji. Postavljen je nov oltar, kupola, ikonostas, zatim priprata hrama, krstionica i napravljen novi trem. Otvorena je kapija iz Mokranjčeve ulice, uređen je parking prostor, kao i prilaz crkvi. U dvorištu Sv. Nikolske crkve  izgrađen je bunar sa tremom. crkva je i osvećena 20.oktobra 2007. godine od strane episkopa niškog Irineja. (D.Vidojković)

KULTURNO ISTORIJSKO NASLEĐE i turistički potencijali GRADSKE OPŠTINE PALILULA-NIŠ, (CIP KATALOGIZACIJA, ISBN 978-86-87855-10-6)